ardus’ta Komutlarla Çalışmak
Komut Satırı (Konsole Uygulaması)
Pardus'taki komut satırı uygulaması, Konsole (Terminal Programı) olarak isimlendirilir. Konsole uygulamasını çalıştırmak için Pardus ana menüsünden Programlar → Sistem → Konsole (Terminal Programı) seçeneğini seçebilirsiniz.
DİKKAT : Komut istemcisinin sonunda imleçten önce yer alan karakter; sistem yöneticisi olan root kullanıcısı için #, diğer kullanıcılar için ise $ olur.
Konsole programına erişmek için aşağıdaki yöntemleri de kullanabilirsiniz:
1 - Alt+F2 kısayolundan açılan “Komut Çalıştır...” penceresinde “konsole” yazarak Konsole programını çalıştırabilirsiniz.
2 - Pardus ana menüsünden Programlar → Sistem → Konsole (Terminal Programı) seçeneğini seçebilirsiniz.
(1 ve 2 nolu seçenekler ile açılan konsol penceresi home dizini için açılmaktadır. İstenilirse komutlarla diğer dizinlere geçiş yapılabilir)
3 – Masaüstü ortamında herhangi bir dizin içerisine girilip, dizin penceresi aktif iken F4 tuşu ile o dizin için konsole açılabilir. İstenilirse komutlarla diğer dizinlere geçiş yapılabilir
KOMUTLAR
1 - Yeni Dizin Oluşturma (MKDIR)
mkdir [seçenekler] dizin
Seçenekler
-m izin_modu: Yeni yaratılacak dizin için geçerli olacak izinler istendiği takdirde bu parametre ile verilebilir. Bu parametre verilmediği takdirde izinler tüm sistem için geçerli olan izinlere ayarlanacaktır.
-v: Bu parametre ile mkdir komutunun yarattığı tüm dizinleri kullanıcıya bildirmesi sağlanır.
Kullanıcılar
U : user : Dosya sahibi
G : Grup : Dosya Grubu
O : Other : Diğer Kullanıcılar
İzinler
r : read : İçeriğini görebilir
w: write : Değiştirebilir
x: execute : Çalıştırabilir
Örneğin :
mkdir deneme : Konsolun çalıştığı yere deneme isminde dizin oluşturur.
mkdir -v amasya : Konsolun çalıştığı yere amasya isminde dizin oluşturur ve bu işlem hakkında bilgi verir.
$ mkdir -m=u+rwx,g+rwx,o+rwx g : Konsolun çalıştığı yere g isminde dizin oluşturur. Bu dizinin sahibine, grubuna ve diğer kullanıcılara içeriği görebilir, değiştirebilir ve çalıştırabilir izinleri verildi.
$ mkdir -m=u+rwx,g+r,o-rwx o : Konsolun çalıştığı yere o isminde dizin oluşturur. Bu dizinin sahibine içeriği görebilir, değiştirebilir ve çalıştırabilir, grubuna içeriğini görebilir izinleri verilmiştir ve diğer kullanıcılara izin verilmemiştir.
2 - Dosya ve Dizinleri Silme (RM ve RMDIR)
Sistemde varolan dosya ve dizinlerin silinmesi için rm komutu kullanılmaktadır. Ayrıca dizinleri silmek için rmdir komutu da kullanılabilir.
Rm komutunun temel yapısı aşağıdaki gibidir:
Dosyalar için : rm [seçenekler] dosya_ismi
Dizinler için : rm –r [seçenekler] dizin_ismi
Dizinleri silmek için –r parametresinin kullanılmasının nedeni dizinlerin silinmesi için ilk olarak içlerinde bulunan dosya ve diğer dizinlerin silinmesi gerekliliğidir. –r parametresi ile rm komutu ilk önce dizin altında bulunan tüm dizin ve dosyaları son aşamada da belirtilen dizini silecektir.
Eğer silinmesi istenen dizin içinde hiçbir dosya veya başka dizin barındırmıyor ise rmdir komutu ile de silinebilir. İçinde dosya veya başka dizin barındıran dizinler rmdir komutu ile silinemezler.
-i: Rm komutunu interaktif moda sokar. Bu durumda rm komutu sileceği her dosya ve dizin için kullanıcıdan onay bekler. Root kullanıcısı için tanımlanan komut takma isimleri (alias) rm komutu her zaman bu parametre ile çalıştıracak şekilde ayarlanmıştır.
-f: Rm komutu bu parametre ile çalıştırıldığında onay için hiçbir zaman kullanıcıya başvurmaz.
-r: Dizinlerin içeriklerini rekürsif olarak kaldırır.
-d: Belirtilen dizinin içeri boş olmasa bile dizinin silinmesini sağlar. Bu parametre yalnızca root kullanıcısı tarafından kullanılabilmektedir.
-v: Yapılan her silme işlemi ile ilgili bilgiyi kullanıcıya gösterir.
3 - Dosya ve Dizinleri Listeleme (LS)
Sistemde varolan dosya ve dizinleri listelemek için ls komutu kullanılmaktadır. Temelde ls komutunun yapısı aşağıdaki gibidir :
ls [seçenekler][dosya_veya_dizin_ismi]
Ls ile kullanılan temel parametreler aşağıdaki gibidir:
-a: Tüm dosyaları listelemek için kullanılır. Linux işletim sisteminde isimleri nokta ile başlayan dosyalar gizli dosyalar olarak kabul edilir ve varsayılan olarak ls çıktısında gözükmezler. Bu dosyalarında ls çıktısında gözükmesini sağlamak için –a parametresi kullanılmalıdır.
-C: Ls çıktısını sütün olarak listeler. Ls komutu için varsayılan davranış şekli budur.
-l: Ls çıktısını liste olarak listeler , ayrıca dosya ve dizinler hakkında izin, sahip, boyut, en son ne zaman güncellendiği gibi bilgileri de kullanıcıya belirtir.
-h: Dosya boyutlarını insanların okuyabilecekleri formata sokar. Dosya boyutlarını byte olarak göstermek yerine Megabyte , kilobyte , gigabyte olarak gösterir. Byte , kilobyte ,megabyte , gigabyte arasındaki döşüm için 1024 sayısını kullanır.
Örnek
# ls akk1.rar
akk1.rar
# ls -l akk1.rar
-rw-rw---- 1 serkan users 4746967 Eki 25 23:55 akk1.rar
4 - Dosya ve Dizinlerin İzinlerini Ayarlama (CHMOD)
Dosya ve dizinlerin izinleri sahipleri tarafından değiştirilebilmektedir. İzinlerin değiştirilmesi amacıyla chmod komutu kullanılmaktadır.
Chmod komutu 2 farklı şekilde çalıştırılabilmektedir:
Sembollerle
# chmod u+rwx,g+r,o+r dosya_ismi
Üstteki örnekte Dosya sabibine okuma, yazma, çalıştırma izini gruba ve diğerlerine okuma izni verilmiştir.
Sayısal Olarak
0 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 |
Hiç bir izin yok | Çalıştırma
| Yazma
| Çalıştırma + | Okuma
| Çalıştırma +
| Yazma +
| Çalıştırma + Yazma + |
chmod 740 dosya_ismi
5 - Dosya ve Dizinlerin Kopyalanması ve Taşınması (CP ve MV)
Linux işletim sisteminde kopyalama işlemi cp komutu ile gerçekleştirilmektedir.
cp [seçenekler] kaynak hedef
Kaynak ve hedef olarak belirtilen parametreler dosya veya dizin olabilir. Cp komutunun alabileceği temel parametreler aşağıdaki gibidir :
-R : Bu parametre dizinleri kopyalamak için kullanılır. Herhangi bir dizin kopyalanacağı zaman bu parametre verilmediği takdirde cp komutu dizini kopyalamaz. Bu parametre sayesinde dizin ve içinde bulunun dosya ve alt dizinler hedef dizine kopyalanır.
-p : Bu parametre kopyalanan dosya veya dosyaların izinlerin ve sahiplerinin korunmasını sağlamaktadır.
-f : Bu parametre sayesinde kullanıcıya hiçbir soru sorulmamaktadır. Eğer hedef dosya sistemde mevcut ise bu parametre ile ilk olarak mevcut dosya silinir daha sonra kopyalama işlemi gerçekleştirilir.
-i : Bu parametre sayesinde kopyalama işleminin hedef dosyasının mevcut olduğu durumlarda yapılacak işlem kullanıcıya sorulmaktadır.
Örnek : cp b/akk1.rar c : b dizinindeki akk1.rar dosyasını c dizinine kopyalar
Linux işletim sisteminde taşıma işlemi mv komutu ile gerçekleştirilmektedir. Bu komut aynı zamanda dosyanın isminin değiştirilmesi içinde kullanılmaktadır. Bu komutun temel yapısı aşağıdaki gibidir:
mv [seçenek] kaynak hedef
Kaynak ve hedef olarak belirtilen parametreler dosya veya dizin olabilmektedirler. Mv komutu seçenek olarak f,i parametrelerini kabul etmektedir. Bu parametrelerin işlevleri cp komutundaki işlevleri ile aynıdır.
# mv c/akk1.rar g : c dizinindeki akk1.rar dosya g dizinine taşınır
6 - Çalışma Dizininin Değiştirilmesi ve Bulunulan Çalışma Dizininin Öğrenilmesi (CD ve PWD)
Linux işletim sisteminde diğer işletim sistemlerinde de olduğu gibi bulunulan dizinin değiştirilmesi için cd komutu kullanılmaktadır. Cd ayrı bir program olarak bulunmamaktadır. cd komutu kabuk programına gömülmüş olarak bulunur.
cd komutunun temel kullanım şekli aşağıdaki gibidir:
cd [geçilecek_dizin]
Örnek :
cd : komut dizin ismi belirtilmeden kullanılırsa home dizini içerisinde bulunan kullanıcının adındaki dizine giriş yapar
cd deneme : Bu komut ise deneme dizinine giriş yapar.
İçinde bulunulan dizini öğrenmek için pwd komutu kullanılır. Bulunulan dizini öğrenmek için sadece “pwd” yazılması yeterlidir.
Örnek :
pwd : Bu komut hangi dizinde olduğunuzu belirtir.
/home/pc1/Desktop
7 - Yeni Dosya oluşturma ve Zamanını değiştirme (Touch)
Ön tanımlı olmayan bir dosya oluşturmak ve zamanını değiştirmek için kullanılır.
Dosya Oluşturmak için;
Touch deneme
Üst satırdaki komut bulunulan dizine deneme isminde bir dosya oluşturur.
Zamanını değiştirmek için
touch -t yılaygunsaatdakika dosya ismi yapısı kullanılır.
Yukarıda kullanılan t (time) parametresi zaman değiştirmek için konulmalıdır.
Örneğin :
Deneme.odt dosyasının erişim ve değişim zamanını 2010 yılının mart ayının 22'si ve saat 20:30 yapalım.
Touch -t 1003222030 deneme.odt
Eğer sadece erişim zamanını değiştirmek isterseniz a
sadece değişim zamanını değiştirmek isterseniz m parametresini kullanınız.
Örneğin
Deneme.odt dosyasının erişim zamanını 2011 yılının şubat ayının 22'si ve saat 19:30 yapalım.
Touch -a -t 1102221930 deneme.odt
8 - Dosya içeriğinin görüntülenmesi (CAT, MORE)
Basit metin tabanlı dosyaların görüntülenmesi için kullanılır.
Örneğin
cat deneme.txt
More komutu ile metin dosyaları sayfa sayfa görüntülenebilir.
more metin
9 - Sistem tarihini Öğrenme (DATE)
Sistem tarihini öğrenmek için kullanılır.
Örneğin
Date
10 - İşlem zamanını öğrenme (TIME)
Bu komut diğer komutların önüne yazıldığında işlemin ne kadar sürede yapıldığı bilgisi verilir.
Örneğin
time cat metin
time mkdir -v -m=u+rwx,g+r,o-rwx o
11 - Kullanılan Geçmiş Komutları Öğrenme (History)
Mevcut oturumda en son kullanılan komuttan öncekine doğru kullanılan komutları listeler.
Örneğin
History
12 - Bilgisayarın çalışma süresini öğrenme (UPTIME)
Sisteminizin saatini ve ne kadar süredir çalıştığını öğrenmek için kullanılır.
Örneğin
Uptime
13 - Kullanıcı ismini öğrenme (WHOAMI)
Açılmış oturumun hangi kullanıcıya ait olduğunu gösterir.
Örneğin
whoami
14 - Sisteme giriş yapmış olan Kullanıcı Listesini öğrenme (LAST)
Bu komut ile hangi kullanıcının ne zaman giriş yaptığı bilgisi en sondan en başa doğru listelenir.
Örneğin
last
15 - Konsoldan çıkış (EXIT)
Konsoldan çıkmak için kullanılır
Örneğin
Exit